Cartrefi Cymru yn defnyddio coed t芒n i gefnogi鈥檙 amgylchedd
Mae costau ynni cynyddol a hefyd ymwybyddiaeth gynyddol o ba mor anghynaliadwy yw tanwydd ffosil - sef nwy, olew a glo - wedi ysgogi mwy o ddiddordeb yn y defnydd o'n ffynhonnell hynaf o danwydd, sef coed t芒n. Ond mae cwestiynau pwysig yn dal heb eu hateb, megis faint o gartrefi yng Nghymru sydd mewn gwirionedd yn defnyddio coed t芒n? Ble maen nhw'n cael y coed a faint o ynni adnewyddadwy y mae'n ei greu ar draws Cymru gyfan?
Adroddiad a gyhoeddwyd yn Sioe Amaethyddol Frenhinol Cymru heddiw (23.07.13) yw鈥檙 ymgais sylweddol cyntaf i ateb y cwestiynau hyn. Mae'r adroddiad, 'Arolwg Coed T芒n yng Nghartrefi Cymru 2012' wedi cael ei ysgrifennu ar y cyd gan Dr Jenny Wong, aelod o Llais y Goedwig, Cyfarwyddwr Wild Resources Ltd ac yn ddarlithydd er anrhydedd yn (ADNODD), Prifysgol 秀色直播 a Dr James Walmsley, darlithydd mewn coedwigaeth yn ADNODD. Bu鈥檔 bosib gwneud yr ymchwil hon oherwydd cefnogaeth Go Wales a Chomisiwn Coedwigaeth Cymru (Adnoddau Naturiol Cymru bellach).
Mae canfyddiadau'r astudiaeth yma yn dangos bod cynnydd wedi bod yn nifer y cartrefi yng Nghymru sy'n defnyddio coed t芒n. Mae hyn yn fwyaf amlwg yn yr ardaloedd mwyaf gwledig lle mae hyd at 75% o gartrefi鈥檔 defnyddio coed t芒n. Ond hyd yn oed mewn ardaloedd trefol, mae 5% o gartrefi yn defnyddio coed t芒n gyda 5% arall yn dweud y byddent yn hoffi cael cyfle i losgi coed. Cyfanswm o ryw 11% o gartrefi yng Nghymru gyfan sy鈥檔 llosgi coed. Amcangyfrif gorau'r ymchwilwyr o gyfanswm cyfaint y pren a losgwyd mewn cartrefi yng Nghymru yw tua hanner miliwn metr ciwbig.
O ble mae'n dod? Yn ddiddorol, mae'r ymchwilwyr wedi canfod bod llai na hanner y defnyddwyr coed t芒n mewn gwirionedd yn prynu coed t芒n. Yn lle hynny maent yn casglu coed t芒n ar eu tir eu hunain neu gan gymdogion neu gyfeillion. Mae cartrefi yng Nghymru yn gwneud cyfraniad sylweddol tuag at gynhyrchu ynni gwres adnewyddadwy yng Nghymru, sy'n cyfateb o ran maint i gynhyrchu trydan adnewyddadwy ar raddfa fawr, ond nid yw鈥檙 ymdrechion pwysig hyn yn cael eu mesur, eu hadrodd na鈥檜 cydnabod ar hyn o bryd.
Meddai Dr James Walmsley: "Mae'r ymchwil fanwl yn darparu tystiolaeth gref iawn fod cartrefi yng Nghymru yn edrych fwyfwy i gyfeiriad coed t芒n carbon isel, cynaliadwy a diogel yn hytrach na thanwyddau ffosil wrth wresogi eu cartrefi. Dylai'r ymdrechion hyn gael eu cydnabod mewn ystadegau a mesurau swyddogol sydd ar waith i sicrhau bod Cymru yn gwireddu potensial ei choetiroedd i ddarparu ffynhonnell ddibynadwy a fforddiadwy o wres adnewyddadwy i gartrefi."
Meddai David Williams o gr诺p coetiroedd cymunedol Blaen Br芒n ger Cwmbr芒n yn Ne-ddwyrain Cymru: "Rydym yn falch iawn o allu helpu gyda'r arolwg hwn - mae wedi tanlinellu鈥檙 ffaith bod yna alw am goed t芒n ym mhob cwr o Gymru, ac mae hyn yn golygu y gall llawer o grwpiau roi ystyriaeth o ddifrif i gynhyrchu coed t芒n fel rhan o'u gwaith yn rheoli coetiroedd bach. Mae鈥檙 galw鈥檔 cynyddu- felly rhaid i ni yng Nghymru ystyried sut gallwn fynd i鈥檙 afael 芒 hyn mewn ffordd gynaliadwy."
Mae gradd ymchwil feistr lawn-amser dros gyfnod o flwyddyn wedi ei hariannu鈥檔 llawn gan KESS wedi cael ei chymeradwyo gan Brifysgol 秀色直播 yn ddiweddar i ddatblygu鈥檙 gwaith ymchwil hwn. Bydd y swydd yn cael ei hysbysebu ar Sgiliau Cymru cyn bo hir. Y dyddiad cau ar gyfer ceisiadau yw 16 Awst.
Dyddiad cyhoeddi: 23 Gorffennaf 2013